Dysleksja – specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu.
Opis zjawiska
Zdarza się, że dziecko, które nie ma wady wzroku ani słuchu „patrzy a nie widzi” „słucha a nie słyszy”. Wielokrotnie popełnia błędy przepisując ten sam tekst, opuszcza, dodaje, przestawia litery, sylaby, myli głoski zbliżone fonetycznie lub litery podobne optycznie. Pisze z błędami ortograficznymi. Ma trudności w czytaniu, głoskuje wyrazy, nie dokonuje ich prawidłowej syntezy, gubi się czytanym tekście, czyta w wolnym tempie.
Czytanie i pisanie to czynności złożone wymagające zespołu stosownie rozwiniętych możliwości percepcyjno-motorycznych, a także ich prawidłowego współdziałania.
W przypadku opóźnień lub zakłóceń w ich rozwoju obserwujemy trudności w czytaniu
i pisaniu, zwane w takich przypadkach dysleksją.
Dysleksja – terminologia
Termin dysleksja rozwojowa powstał jako dokładne określenie całego syndromu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. W ramach tego syndromu wyróżniono trzy terminy; dysleksja, dysortografia i dysgrafia.
– dysleksja- specyficzne trudności w czytaniu, którym często towarzyszą trudności w pisaniu
–dysortografia- specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni( w tym błędy ortograficzne)
– dysgrafia- zniekształcenie strony graficznej pisma ( „brzydkie”, niekaligraficzne pismo, często trudne do odczytania)
Stwierdzenie dysleksji wymaga wielospecjalistycznej diagnozy:
- badań diagnostycznych – dokonywane są w poradni psychologiczno – pedagogicznej przez zespół składający się z psychologa, pedagoga, często logopedy, korzysta się również z konsultacji lekarskich w zależności od potrzeb (okulista, ortoptysta, laryngolog, neurolog, foniatra, );oraz z diagnozy w zakresie centralnego przetwarzania słuchowego lub integracji sensorycznej
- badań psychologicznych – pozwalają ocenić poziom funkcjonowania intelektualnego;
- badań pedagogicznych – pozwalają ustalić, czy trudności w czytaniu i pisaniu występują jednocześnie, czy w izolacji oraz w jakim nasileniu.
Badania te są bezpłatne, wykonywane tylko za zgodą rodziców.
Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu rozpoznaje się tylko w wypadku stwierdzenia prawidłowego rozwoju umysłowego.
Zatem, rozpoznaje się dysleksję rozwojową, gdy stwierdza się:
- prawidłowy rozwój umysłowy;
- obecność istotnych opóźnień rozwoju funkcji (słuchowo – językowych, wzrokowo – przestrzennych, integracji tych funkcji), które stanowią podstawę do wykształcenia się umiejętności czytania i pisania;
- wczesne występowanie trudności w czytaniu i pisaniu (od początku nauki szkolnej, podczas rocznego obowiązkowego przygotowania przedszkolnego i na pierwszym poziomie etapu edukacyjnego);
- trudności w czytaniu lub pisaniu są nasilone i długotrwałe, nie ustępują zaraz po podjęciu pomocy w domu, a nawet w pierwszym okresie terapii.
Nie rozpoznaje się dysleksji rozwojowej, gdy trudności:
- są jedynie wynikiem złego funkcjonowania narządów zmysłu (niedosłuch lub wada wzroku);
- należą do zespołu symptomów inteligencji niższej niż przeciętna, upośledzenia umysłowego;
- są skutkiem schorzenia neurologicznego (mózgowe porażenie dziecięce, epilepsja);
- są wyłącznie wynikiem zaniedbania środowiskowego i dydaktycznego; najczęściej wówczas dziecko początkowo nie ma trudności, pojawiają się one i konsekwentnie nasilają w starszych klasach szkoły podstawowej.
Każde badanie zarówno psychologiczne jak i pedagogiczne poprzedza wywiad przeprowadzony z rodzicami diagnozowanego dziecka.
Co powinno zaniepokoić rodziców w poszczególnych etapach rozwojowych ich dziecka?
- brak etapu raczkowania w rozwoju motorycznym dziecka, długie utrzymywanie się odruchów wrodzonych, słabe napięcie mięśniowe;
- opóźniony rozwój mowy – dziecko późno zaczyna komunikować się za pomocą słów
w porównaniu ze swoimi rówieśnikami, niepoprawnie stylistycznie i gramatycznie konstruuje swoje wypowiedzi, źle wymawia głoski, mówi niewyraźnie
i niezrozumiale; - obniżona sprawność motoryczna – maluch prezentuje problemy z utrzymaniem równowagi, jest niezdarny ruchowo, nie lubi zabaw gimnastycznych, ma kłopoty
z łapaniem i rzucaniem piłki do celu; - niesprawność manualna – dziecko prezentuje trudności w zakresie motoryki małej (dotyczącej sprawności dłoni i palców), np. nie potrafi zapiąć guzików, zasznurować butów, posługiwać się sztućcami;
- słaba koordynacja wzrokowo-ruchowa– dziecko ma problemy z budowaniem wież
z klocków, niechętnie układa puzzle, nie lubi rysować; - opóźniony rozwój lateralizacji (przewagi czynnościowej jednej z półkul mózgowych) – maluch ma kłopoty z określaniem kierunków (nad, pod) i stron ciała (lewy, prawy) oraz na zmianę korzysta z obu rąk, bez wyraźnej dominacji jednej z nich;
- zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej – trudności z odrysowywaniem figur
i rysowaniem szlaczków; - problemy z różnicowaniem głosek podobnych dźwiękowo (p-b, d-t itp.);
- trudności w uczeniu się na pamięć krótkich wierszyków i piosenek, nazw miesięcy, dni tygodnia itp.;
- zaburzenia w zakresie analizy i syntezy wzrokowej, co wtórnie determinuje trudności
w czytaniu ze zrozumieniem; - wolne tempo czytania, długo utrzymującą się technikę literowania, przekręcanie wyrazów;
- problemy logopedyczne i wadliwa wymowa;
- problemy z pisownią – niestaranne litery, popełnianie błędów podczas przepisywania
z tablicy, mylenie liter, opuszczanie lub dodawanie liter w wyrazach, dublowanie liter
w słowie itp.
W procesie diagnostycznym istotna jest informacja o pracy dziecka nad
trudnościami w czytaniu i/lub pisaniu.
- Uczeń, który przed wizytą w Poradni pracował samodzielnie lub pod
opieką rodziców bądź pedagoga/nauczyciela w szkole ma obowiązek przedłożyć
w poradni zeszyt/ wytwory pracy samokształceniowej, - Uczeń, który nie pracował nad trudnościami w czytaniu i/lub pisaniu oraz
nie otrzymywał do tej pory żadnej pomocy w tym kierunku zobowiązany
jest podjąć pracę wyrównawczą i terapeutyczną w formie:
* samodzielnej pracy w domu według instruktażu udzielonego przez pedagoga
w Poradni
* dodatkowych zajęć w szkole lub zajęć zorganizowanych na terenie Poradni.
- Po okresie udokumentowanej pracy ucznia nad trudnościami w czytaniu
i/lub pisaniu, Poradnia stawia diagnozę i wydaje opinię. - Na podstawie wyników diagnozy Poradnia może stwierdzić specyficzne
trudności w uczeniu się lub też inne przyczyny zgłoszonych trudności.
Opinia wydana w sprawie specyficznych trudności w uczeniu się od
momentu jej wydania do ukończenia edukacji szkolnej upoważnia do:
* dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb
rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia
* objęcia ucznia pomocą psychologiczno – pedagogiczną;
* dostosowania warunków egzaminów zewnętrznych – zgodnie
z zasadami zawartymi w Komunikacie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej;
* zwolnienia z nauki drugiego języka obcego w przypadku stwierdzenia głębokiej dysleksji rozwojowej.
Opinia ważna jest na wszystkich etapach edukacyjnych.
Opracowała pedagog: Danuta Piceluk